Rousseau ilgili yazılar daha öncede yazmıştım boşuna doğmuş, yaşamış, yazmış ve ölmüş bir insan değil. İyi ki doğmuş. Gerçekten dünya insanlığına büyük faydası olmuş. İki yüz yıl önce ölmesine rağmen yazdıklarının söylediklerinin ve ön görülerinin etkisi günümüzde devam etmekte ve dünya halklarının önünü aydınlatmaktadır. Toplum sözleşmesi onun dünya halklarına en büyük hediyesidir. Dünyada ilk defa kardeşlik, barış ve özgürlük kavramlarını sözden uygulamaya koyan filozoftur. Hayatı boyunca yönetenlerin halkın önüne koydukları baskı duvarlarını yıkmak için uğraştı. O büyük bir filozof sosyolog ve de büyük bir dahi idi. Mutsuz bir çocuk olarak doğmuş. Gençliği zengin kontlara konteslere geçmiş. Aşağılanmanın ve yoksulluğun en derini şatolarda yaşamış. Rousseau filozofluğu özel mülkiyete karşı oluşudur. Ünlü Rus yazarı Tolstoy bu büyük dahi den çok etkilenmiş oda özel mülkiyete karşı çıkmış ve özel mülkiyetin tüm adaletsizliklerin anasıdır demiştir. Rousseau’nun eşi evindeki bir sohbet sırasında benim eşim bir özgürlük havarisidir der. Filozof döneminin en büyük devrimcisidir. 1789 Fransız devriminin en önemli teorisyenidir. Dünya devrimcilerinin de en vaz geçilmez devrimcisidir. Atatürk’ün de çok değer verdiği hata yaptığı devrimde örnek aldığı insandır. Rousseau bir sohbet sırasında kral yanlılarını kat ederek ben yoksulum ama tasma takmak isteyen bir boynum köleliği kabul eden bir beynim ve bir ruhum hiç olmadı. Zengin konteslerin şatolarında yattım, kalktım ama onlara kapı kulu da olmadım. Onlara insanlığı ve insan olmayı öğretmeye çalıştım. Psikolojik tedavi gördüğüm dönemde doktorumla bu filozof hakkında konuşmuştuk. Doktor o mutsuz bir adamdı demişti. Doktora bende mutsuzum demiştim. Doktor bu mutsuzluktan ne anladığınıza bağlı demişti. Herkes mutluluğu farklı farklı yerlerde arıyor. Rousseau mutluluğu halkların kardeşliğinde aramıştı. Bunun için de toplum sözleşmesini yazmıştı. Doktora bir gün cinnet halindeki bir hasta getirmiştiler. Doktordan çıkarken o adamı sakin sessizdi. Doktora bunu nasıl becerdiğini sordum ona şifasının yerini söyledim dedi. Mutlu olmak için ne paraya ne köşke ne şatoya nede çok güzel bir kadına gerek var. İnsan olmak paylaşmak sevmek insanları olduğu gibi kabul etmek. Barışı kardeşliği savunmakla mümkün olur. Yaratıcı insanlar tuhaf şeyler düşünür. Tuhaf şeyler yaparlar Rousseau da bu tuhaf insanlardandı. Birkaç gün önce ağzı laf yapan biriyle konuşuyordum. On dakika kadar konuşmuştuk. Onunda çoğunu o konuştu. Yarım ağızla dalga geçer gibi sen bu halde bu kafayla bu güne kadar hayatta nasıl kalabilmişsin ne var halimde dedim. Sen keçileri kaçırmışsın dedi. Ünlü ilim adamı İbn-i Haldun insanın doğduğu coğrafya kaderidir demiş. Ben buna inanıyorum. Ben Ardahanlıyım doğumum yaşamım yedik içtiklerimi doğduğum belirliyor. Ardahan sert bir iklime sahip kar kış tipi yoksulluk gibi çok önemli faktörler kişiliğimi belirlemiş. Ardahan vatanımdır benim hem anam hem babam kardeşlerim, sevgilim ve çocukluğumdur. Kendimizi tanımadan başkalarını tanıyamayız. Ünlü yazar Zweig yurdunu vatanını yitirdiği için intihar etmişti. Okumadan düşünmeden araştırmadan hiç bir şeyi öğrenemeyiz ve kendimizi de değiştirip dönüştüremeyiz. İçimizdeki kötülükleri de temizleyemeyiz. İçinde yaşadığımız toplum neyse siz osunuz Yaşar Kemal halkın inandığı her şeye bende inanırsım demiş