Halil Yeni

Halil Yeni

Gençlik hareketinin ilk kıvılcımı: Turan Emeksiz

Gençlik hareketinin ilk kıvılcımı: Turan Emeksiz

1950 yılı Türkiye siyasi tarihinde büyük dönüşümlerin yaşanacağı bir dönemin de başlangıcıdır. 1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti, Türkiye Cumhuriyetinin tüm kuruluş ilkelerine sırt çevirecek ve ‘’Küçük Amerika’’ olma yolunda kendinden önce atılan adımları hızlandıracaktır.

14 Mayıs 1950 yılında 27 yıllık Cumhuriyet Halk Partisi iktidarı son bulurken ilk yapılan seçimler de Demokrat Parti yüzde 53 oyla tek başına iktidara gelir. Adnan Menderes Başbakan, Celal Bayar Cumhurbaşkanı olur. Amerika Birleşik Devletleri’nin Kore Savaşı'na asker yollama kararı vermesinin ardından Demokrat Parti de ABD ile birlikte Kore'ye 4500 kişilik bir askeri birlik gönderir. Kore'ye asker gönderilmesini protesto eden Barış Derneği yöneticisi Behice Boran ve Genel Sekreteri Adnan Cemgil tutuklanır. Türkiye NATO’ya üye olmak için başvurur. 1951 TKP Tevkifatı olarak bilinen tutuklamalarda 178 Sosyalist, aydın, sanatçı ve bilim insanı hapse atılır. Ezan Arapça okunmaya başlanır. Arapça ve Farsça din dersleri yeniden verilir. Mustafa Kemal’in desteğiyle kurulan Halkevleri kapatılır.

1955 yılından sonra ülkede ekonomik kriz baş göstermeye başlarken enflasyon oranı yükselişe geçerek günlük gıdalarda fiyat artımı oluşturur. Bunun sonucunda ülkede karaborsacılık başlar. Ekonomik krizin yarattı tepki milliyetçi bir kalkışmayla bastırılmaya çalışılarak 6-7 Eylül olayları tertip edilir. 1955 yılında İstanbul’da yaşayan başta Rumlar olmak üzere çok sayıda azınlığa organize bir saldırı gerçekleştirilir.

1957 seçimlerinde Demokrat Parti vekil çoğunluğunu elinde bulundursa da oy kaybeder. 1960 yılında ise güçlenen muhalefete karşı 15 kişiden oluşan bir Tahkikat Komisyonunun kurulması için çalışmalara başlar. Tahkikat Komisyonu önergesinde 3 ay boyunca siyasi toplantıların, eylem ve yürüyüşlerin yasaklaması, yayın yasakları, meclis müzakerelerinin yayınlanması yasağı, gazete ve matbaaların kapatılması, tazyik hapsi gibi yaptırımlar yer alır. Ayrıca önergeye göre yasama, yürütme ve yargı yetkisi Demokrat Partili 15 kişilik bir komisyona devredilecektir.

Tahkikat komisyonu kararlarına karşı çıkan öğrenciler üniversitelerde harekete geçer. Demokrasi ve Hürriyet taleplerinin dile getirildiği eylemlerin merkezinde İstanbul üniversitesi vardır. Eylemler artarak devam ederken Adnan Menderes’in İzmir mitingi sırasında akademisyenleri ve öğrencileri tehdit ederek ‘’değil üniversitelere kürsülerine kadar gireriz’’ demesi üzerine polis İstanbul Üniversitesine girip öğrencilere saldırır. Buna karşı çıkan Rektör Sıddık Sami Onar dövülerek emniyete götürülürken öğrencilerin polis otolarının açık kapı yada camlarından sürüklenmesi öfkeyi doruğa çıkaran olaylar olur.

Tüm tepkilere, eylem ve uyarılara rağmen tahkikat Komisyonu kararının meclis çoğunluğunu elinde bulunduran Demokrat Parti tarafından yürürlüğe sokulması üzerine 28 Nisan günü Beyazıt Meydanı'nda büyük bir miting kararı alınır. Kampüslere afişler asılıp, dersliklerde bildiriler dağıtılırken, yurtlarda da eyleme katılım için duyurular yapılır.

Kabul edilen Tahkikat Komisyonunun 3 ay boyunca her türlü eylemi yasaklamasına rağmen 28 Nisan sabahı binlerce öğrenci üniversite bahçesinde eyleme geçer. Özgürlük, demokrasi ve hürriyet taleplerinin dile getirildiği eylem, üniversite dışına taşar ve öğrenciler Beyazıt meydanına çıkar. Atlı polisler öğrencilere sert bir şekilde müdahale eder. Ağır saldırılara rağmen öğrencelerin dağılmaması üzerine görevli polis amiri "göğüs hizasında ateş" emri verir. 200 merminin kullanıldığı tespit edilen eylemde polis memuru Ali Kutsal'ın tabancasından çıkan kurşun İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesinde okuyan genç bir öğrenciye, Turan Emeksiz’e isabet eder. Kurşun, Emeksiz’in sol kürek kemiğini kırdıktan sonra aort damarını parçalayarak sol meme üzerinden dışarı çıkmıştır. Birden yere yığılan bu gencecik öğrenci, arkadaşlarının kolları arasında hastaneye götürülürken yolda hayatını kaybeder. Emeksiz’in ölümü tarihin kara sayfalarına Cumhuriyet tarihinin ilk öğrenci cinayeti olarak geçer.

Bu yazı toplam 16192 defa okunmuştur
Önceki ve Sonraki Yazılar
YAZIYA YORUM KAT
UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.
Halil Yeni Arşivi