KORTİZOL NEDİR?
Böbreküstü bezleri tarafından salgılanan ve vücudun stresle başa çıkmasına yardımcı olan bir steroid hormondur. "Stres hormonu" olarak da bilinen kortizol, vücudun enerji yönetimini düzenleyerek hayati işlevlere katkıda bulunur. Bağışıklık sistemi tepkilerini kontrol eder, metabolizmayı düzenler ve vücudu stresli durumlara hazırlamak için hızlı enerji üretimine yardımcı olur.
Kortizol, günlük ritimlere göre farklı seviyelerde salgılanır. Sabah erken saatlerde en yüksek seviyeye ulaşırken, akşam saatlerinde düşer. Aynı zamanda, fiziksel ya da duygusal stres altındayken daha fazla kortizol salgılanır. Normal seviyelerde olduğunda vücudun dengesini koruyan kortizol, aşırı veya yetersiz salgılandığında sağlık sorunlarına yol açabilir.
KORTİZOL DEĞERİ KAÇ OLMALIDIR?
Kortizol değeri, gün boyunca değişiklik gösterir. Ölçüm yapılan zamana göre farklı değerlere sahip olabilir. Sağlıklı birinde sabah aç karnına yapılan kan testinde kortizol seviyesi genellikle 6-23 mikrogram/dekasilitre (µg/dL) arasında olmalıdır. Akşam saatlerinde ise bu değer 3-16 µg/dL arasında olabilir. Kortizol seviyesi stres, uyku düzeni, kullanılan ilaçlar ve genel sağlık durumu gibi faktörlerden etkilenebilir. Ayrıca idrar veya tükürük testleriyle yapılan ölçümlerde farklı sonuçlar elde edilebilir. Eğer kortizol seviyeleri bu aralıkların üzerinde ya da altında çıkarsa altta yatan nedenlerin belirlenmesi için bir uzmana danışılmalı ve gerekli tetkikler yapılmalıdır.
YAPILMASI GEREKENLER
Özellikle şeker ve işlenmiş gıdalardan kaçınılması, kortizolün gereksiz artışını engeller. Ayrıca, uyku düzeninin sağlanması ve gece en az 7-8 saat kaliteli uyku almak, kortizol seviyelerinin düşmesini destekler. Stres yönetimi, kortizol dengesinde kritik bir faktördür. Günlük stres kaynaklarını azaltmak, nefes egzersizleri yapmak ve dinlenmeye zaman ayırmak bu hormonun kontrol altına alınmasını sağlar. Ayrıca gerektiğinde bir uzmana başvurarak hormonal dengesizlikleri tedavi etmek ve kortizol seviyesini düzenleyen ilaçlardan faydalanmak gerekebilir. Sağlıklı alışkanlıklar ve düzenli kontroller, kortizol hormonunun uzun vadede dengede kalmasına yardımcı olur.