Afrika’da rol kapma arayışı

İki Kasım 2016’da yapılan Türkiye-Afrika Ekonomi ve İş Forumu, 2 yılın ardından bir kez daha Türkiye’nin ev sahipliğinde gerçekleştirildi.

Ortadoğu ile birlikte “yeni Osmanlıcılar”ın özel ilgi alanında bulunan Afrika’ya yönelik hamleler son dönemlerde dikkat çekiyor. Ortadoğu’da istediği hareket alanını yakalayamayan AKP Türkiye’si, Somali üzerinden giriş yaptığı Afrika’da rol kapmaya çalışıyor. Dün İstanbul’da başlayan Türkiye-Afrika Ekonomi ve İş Forumu bu adımların sonucu. İki yılın ardından bir kez daha Türkiye’nin ev sahipliğinde gerçekleştirilin zirvede Türkiye’nin kıtaya yönelik açılımı masaya yatırıldı.

AKP hükümetinin Afrika ile diplomatik ilişkileri 2005’te ivme kazandı. 2005’i “Afrika yılı” ilan eden Ankara, kıtadaki yatırımları, proje ve insani yardımlarla askeri adımları hızlandırdı.

İlişkilerin giderek geliştirilmesi ve yatırımların artmasının arkasında ise iki sebep var. Bunlar, son dönemde Suriye gündemi nedeniyle her ne kadar yakınlaşıldığı görülse de, Türkiye’nin mezhepsel anlamda rakibi olan İran’ın Afrika’daki etkisi ve Gülen Cemaati’nin Afrika ülkelerindeki yaygınlığı. Ülkelerin yoksul olması nedeniyle dar kapsamlı yatırımların dahi geniş siyasal ilişkiler kurma fırsatını yaratması da AKP için diğer bir çekici unsur. Elbette bunlara bir de Afrika coğrafyasının dini açıdan Türkiye ile yakın olmasını eklemek gerekiyor.

Erdoğan’ın sinyalleri
AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dün düzenlenen 2. Türkiye-Afrika Ekonomi ve İş Forumu’ndaki konuşmasında değindiği ayrıntılar da, AB ve ABD karşısında hem politik hem de mali güç elde etmek için Afrika ile ilişkilerde Türkiye’nin bir adım daha öteye gitmeyi planladığını gösteriyor.

“Afrika’nın altınları ne oldu? Elmasları ne oldu? Platinler ne oldu? Kromları ne oldu? Acaba bunları batıdan kimler gelip bir yerlere taşıdı. Hep gelişlerinin sebebi bu zenginlikleri alıp ülkelerine taşımak değil miydi? Yıllar yılı bunu yaptılar. Hala bunun anlayışı içerisindeler” diyerek Afrika’ya dair görünürde haklı bir söylem geliştiren Erdoğan, buna karşılık ise ‘kazan-kazan’ formülünü önerdi. Kur baskısından kurtulmak için Afrika ile ulusal para birimleri üzerinden ticaret yapmayı öneren AKP’li Cumhurbaşkanı, şöyle devam etti: “Neyimiz var, neyimiz yoksa bunu birlikte üretelim, paylaşalım. Çoğu ülkede, ekonomide sömürge döneminden kalan çarpıklıkların giderilmesine müsaade edilmemektedir. Açık söylüyorum bunun adı neo-kolonyalizmdir. Bu klasik sömürgecilik düzeninin, modern dönemdeki uygulamasından başka bir şey değildir.

Türkler ve Afrikalılar, hürriyetlerini belli güçlerin lütfuyla değil, ecdatlarının ve evlatlarının canıyla, kanıyla kazanmışlardır.”

***

İlişkilerin boyutu

Türkiye-Afrika Ortaklık Zirveleri ilki 2008’de, ikincisi ise 2014’te olmak üzere iki kez düzenlendi. İş forumu ise 2 yıl aradan sonra bir kez daha düzenlendi. Türkiye ve Afrika işbirliği zirvelerinin düzensiz aralıklı geçmişinden yola çıkılarak, 2 Türkiye-Afrika Ekonomi ve İş Forumu’nun, ekonomik kriz gündemdeyken düzenlenmesi dikkate değer bir zamanlamanın tercih edildiğini göstermekte.

Erdoğan’ın verdiği bazı bilgilere göre Türkiye ve Afrika ülkeleri arasındaki ilişkilerin boyutuna dair bazı başlıklar şöyle:

► Afrika’da 12 büyükelçilik varken, Türkiye bugün 41 büyükelçiliğe sahip.

► “Dünyadaki en büyük diplomatik temsilciliğimizi, bir Afrika ülkesi olan Somali’de açtık.”

► “Büyükelçiliklerimizin yanında TİKA, Yunus Emre Enstitüsü, Maarif Vakfı, Anadolu Ajansı, Türk Hava Yolları gibi kurumlarımızla kıtadaki varlığımızı yaygınlaştırdık. Afrika kıtasında ise 11 ülkede 12 müşavirimiz vardı, şimdiyse 26 ülkede 37 müşavirimiz var.”

► “Ülkemizin Afrika’daki doğrudan yatırımlarının değeri 6,2 milyar doları geçti. Müteahhitlerimiz kıta çapında 65 milyar dolar değerinde, bin 150 proje üstlenmiş durumdalar. Türk Eximbank, Afrika’daki ticari finansman ve altyapı projeleri için kredi desteği sağlıyor. Şimdiye kadar 46 Afrika ülkesiyle ticari ve ekonomik iş birliği anlaşması imzaladık ve karma ekonomik komisyon mekânizmaları oluşturduk.”

► “Kıta ile ticaretimiz 2003 yılındaki 3,7 milyar dolar seviyesinden, 2017 yılında 20,6 milyar dolara yükseldi. Sahraaltı Afrika ülkeleriyle 2003 yılında 1,17 milyar dolar olan ticaret hacimimiz ise 2017 yılında 7,1 milyar dolara ulaştı.”

Kaynak Birgün